Z danych Komendy Głównej Policji (KGP) wynika, że w 2021 r. w wyniku zamachu samobójczego zmarło w Polsce 5201 osób, podczas gdy w poprzednich latach liczba takich zgonów wynosiła: 5165 w 2020 r., 5255 w 2019 r. i 5182 w 2018 r. Natomiast w grupie dzieci i młodzieży tendencje są nieco inne – było 127 zgonów w roku 2021, a w poprzednich latach odpowiednio 107, 98, 97 i 116. Trudno jednoznacznie zinterpretować to zjawisko.
Tym, co szczególnie zwróciło uwagę psychiatrów i suicydologów w najnowszych danych policyjnych jest wyraźny wzrost liczby prób samobójczych odnotowany w 2021 r., szczególnie u osób w wieku od 7 do 24 lat.
– Stan po próbie samobójczej lub zagrożenie podjęciem próby samobójczej wydają się być najczęstszą przyczyną hospitalizacji psychiatrycznych u młodzieży – wskazuje dr hab. n. med. Barbara Remberk, kierownik Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w IPiN, odnosząc się do danych dotyczących funkcjonowania szpitali.
Analizując powyższe dane, trzeba wziąć pod uwagę pewne związane z nimi ograniczenia i trudności interpretacyjne.
– Chcemy podkreślić, że wyłącznie „ilościowe” podejście, koncentrujące się tylko na danych liczbowych, nie pozwala na adekwatną interpretację tego złożonego problemu. Na podstawie tych danych nie możemy nic powiedzieć o przyczynach zachowań samobójczych, a także uwarunkowań regionalnych, środowiskowych, rodzinnych i osobistych osób, które podjęły próbę samobójczą. Są to wyłącznie informacje o skali zjawiska rejestrowane przez policję na miejscu zdarzenia. Nie obejmują zdarzeń w placówkach służby zdrowia, które udzielają pomocy osobom po próbie samobójczej – zaznacza dr n. med. Iwona Koszewska, kierownik Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w IPiN.
Co zatem warto wiedzieć o przyczynach samobójstw?
– Zachowania samobójcze uwarunkowane są wieloczynnikowo. Obecnie dominuje tzw. model biopsychospołeczny, który zakłada udział wielu czynników: zarówno osobistych, ale także społecznych, sytuacyjnych, psychologicznych i biologicznych. U podłoża zwykle leży utrata nadziei w trudnym momencie życia, kiedy indywidualne możliwość poradzenia sobie zostały wyczerpane.
W ostatnich dwóch latach obserwujemy, jak pandemia nasiliła trudności życia codziennego, zmieniła funkcjonowanie rodziny, relacje międzyludzkie, warunki pracy czy edukacji. Nie do pominięcia jest też fakt przyśpieszenia przemian kulturowych w ostatnich dekadach, do których nie jesteśmy przygotowani jako społeczeństwo – mówi dr n. med. Iwona Koszewska, apelując o to, aby ze szczególną ostrożnością i wrażliwością mówić czy też pisać o samobójstwach, zwłaszcza o ich przyczynach.
Warto wiedzieć, że do najważniejszych czynników ryzyka popełnienia samobójstwa specjaliści zaliczają m.in.: samotność, brak wsparcia, depresję, niepewność jutra i wspomnianą wcześniej utratę nadziei. Wśród czynników chroniących przed samobójstwem wymieniane są w pierwszym rzędzie: dobre relacje międzyludzkie, silne więzi i wsparcie społeczne, a także odporność psychiczną (tzw. resilience – czyli zdolność dobrego przystosowania się w obliczu przeciwności losu, traumy lub znaczących źródeł stresu).
Wiele wskazuje na to, że kondycja psychiczna Polaków pogarsza się obecnie. Świadczą o tym, poza danymi o zachowaniach samobójczych, także m.in. dane o wzroście liczby realizowanych recept na leki przeciwdepresyjne, jak też dane o wzroście liczby osób poszukujących pomocy u specjalistów ds. zdrowia psychicznego.
– Wszystkie te dane świadczą o narastającym problemie kondycji psychicznej Polaków. Wiąże się to z wielką odpowiedzialnością zapewnienia odpowiedniej pomocy osobom w kryzysie. Szczególnym wyzwaniem dla działań profilaktycznych jest czas pandemii – podsumowuje dr n. med. Iwona Koszewska, przypominając, że w 2021 roku został uruchomiony Program Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025.
W ramach wspomnianego Programu będą opracowane i wdrażane programy profilaktyczne dla wybranych grup ryzyka.
Warto przypomnieć jeszcze, gdzie osoby w kryzysie psychicznym mogą szukać bezpłatnej, fachowej pomocy. Godne polecenia są m.in. następujące całodobowe infolinie:
- 800 70 22 22 – Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym
- 800 12 12 12 – infolinia dla dzieci, młodzieży i opiekunów oferująca wsparcie psychologiczne w sytuacji kryzysu
- 116 111 – Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży
- 112 – numer alarmowy (w razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia).
