O programie
Dlaczego?
W sytuacjach trudnych, z którymi nie możemy sobie poradzić – tracimy nadzieję. Wtedy nierzadko przychodzą czarne myśli, rezygnacyjne, czasem samobójcze. Jak w takich chwilach dajemy sobie radę? Co pomaga? Co nie pomaga? Do kogo zwracamy się o ratunek czy pomoc? Gdzie i u kogo znajdujemy wsparcie?
Samobójstwo to śmierć, której możemy zapobiec. Bądźmy wrażliwi na siebie nawzajem. Korzystajmy z pomocy specjalistów.
Celem realizatorów Programu Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym jest skuteczna profilaktyka i zmniejszenie liczby samobójstw w Polsce. Chcemy łączyć dobre doświadczenia, korzystać z dorobku nauki i działać wspólnie!
W jaki sposób?
Zachowania samobójcze to globalny problem zdrowia publicznego. Śmiercią samobójczą umiera na świecie 700 tysięcy osób rocznie. Liczba osób podejmujących próby samobójcze jest 10-20 krotnie większa. Zapobieganie zachowaniom samobójczym pozostaje wyzwaniem dla wszystkich ludzi dobrej woli, służb publicznych, instytucji rządowych, samorządowych i pozarządowych, jako że wywiera na wszystkich negatywny wpływ. Celem wyznaczonym przez Światową Organizację Zdrowia jest obniżenie liczby samobójstw o jedną trzecią do roku 2030. Doświadczenia krajów, które wdrożyły programy zapobiegania zachowaniom samobójczym, dowodzą, że profilaktyka jest skuteczna, czyli zmniejsza ryzyko
zachowań samobójczych.
W Polsce każdego dnia umiera śmiercią samobójczą 14 osób, czyli około 5 tysięcy osób rocznie (najczęściej są to mężczyźni i osoby w wieku produkcyjnym 30-70 lat). Dużym problemem zdrowia publicznego są samobójstwa dzieci i młodzieży w wieku 12-18 lat. Śmiercią samobójczą ginie w Polsce ok. 100 nastolatków rocznie.
Dane statystyczne o samobójstwach w Polsce są zbierane równolegle przez:
Główny Urząd Statystyczny (ostatnie dane za rok 2020)
Komendę Główną Policji (publikowane co roku)
W ostatnich 5 latach wskaźnik samobójstw (liczba osób zmarłych z powodu samobójstwa na 100 tysięcy mieszkańców) utrzymywał się na podobnym poziomie tj. ponad 11/100 tysięcy). Dotyczy to również 2020 roku (pierwszego roku pandemii Covid-19). W przypadku prób samobójczych w grupie wiekowej 0 – 18 r.ż. współczynnik wzrósł od 3,6 (w roku 1999) do 20,5 na 100 tys. w roku 2021. Podobnie jak w przypadku samobójstwa, największy wzrost odnotowuje się w grupie wiekowej 13-18 r.ż. (8,5 do 62,5 na 100 tysięcy). Wynik ten jest niepokojący, gdyż podjęcie próby samobójczej wiąże się ze zwiększeniem ryzyka samobójstwa.
Po wielu latach wspólnych działań środowisk naukowych, organizacji pozarządowych i instytucji publicznych w 2021 roku został wprowadzony w życie Program Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w ramach Narodowego Programu Zdrowia (na lata 2021-2025). Dużą rolę w opracowaniu tego Programu odegrał zespół ekspertów skupiony w Zespole Roboczym ds. prewencji samobójstw i depresji przy Radzie ds. Zdrowia Publicznego w Ministerstwie Zdrowia.
Głównym celem programu jest zapobieganie samobójstwom poprzez:
Zwiększenie dostępu do pomocy dla osób w kryzysie samobójczym
Zwiększenie kompetencji osób udzielających pomocy
Programy profilaktyczne skierowane do różnych populacji
Ograniczenie dostępu do metod popełnienia samobójstwa
Poprawę monitorowania prób i zgonów samobójczych
Oraz prowadzenie odpowiedzialnej polityki informacyjnej na temat
zachowań samobójczychProwadzenie badań naukowych
Współpracę z mediami oraz monitoring mediów w zakresie podejmowania
przez nie tematyki zachowań samobójczych.
Program jest oparty na strategiach mających naukowe dowody skuteczności oraz na rzetelnych źródłach danych o zjawisku zachowań samobójczych.
Kto?
Po wielu latach wspólnych działań środowisk naukowych, organizacji pozarządowych i instytucji publicznych został wprowadzony w życie Program Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w ramach celu 3 czyli Promocja Zdrowia Psychicznego. Dużą rolę w opracowaniu tego Programu odegrał zespół ekspertów skupiony w Zespole Roboczym ds. prewencji samobójstw i depresji przy Radzie ds. Zdrowia Publicznego w Ministerstwie Zdrowia.
Instytutowi Psychiatrii i Neurologii (IPiN) w Warszawie powierzono koordynację realizacji wszystkich zadań określonych w tej części NPZ. Na terenie IPiN działa Biuro ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym powołane w celu koordynacji oraz prowadzenia działań określonych w Programie Zapobieganie Zachowaniom Samobójczym. IPiN powołał Radę Konsultacyjną złożoną z ekspertów z zakresu zdrowia publicznego, różnych dziedzin medycyny, psychologii a także przedstawicieli organizacji pozarządowych i jednostek samorządu terytorialnego w celu wyboru szczegółowych działań i ich zakresu poddane interdyscyplinarnej konsultacji.
W dniu 30 marca 2021 r. Rada Ministrów przyjęła Narodowy Program Zdrowia (NPZ) na lata 2021-2025. Celem strategicznym Narodowego Programu Zdrowia jest zwiększenie liczby lat przeżytych w zdrowiu oraz zmniejszenie społecznych nierówności w zdrowiu.
Cele operacyjne NPZ obejmują:
-
Profilaktykę nadwagi i otyłości.
-
Profilaktykę uzależnień.
-
Promocję zdrowia psychicznego.
-
Zdrowie środowiskowe i choroby zakaźne.
-
Wyzwania demograficzne.
W ramach powyższych celów operacyjnych realizowane są zadania z zakresu zdrowia publicznego przez ministra właściwego do spraw zdrowia, we współpracy z właściwymi ministrami, zgodnie z działami administracji rządowej oraz inne podmioty wskazane w ustawie o zdrowiu publicznym. W NPZ w ramach celu operacyjnego 3 – w części Zapobieganie Zachowaniom Samobójczym zaproponowany został katalog zadań z zakresu zapobiegania zachowaniom samobójczym.
Zadania w części Zapobieganie Zachowaniom Samobójczym:
1. Rozwijanie odpowiedzialnej polityki informacyjnej
na temat zachowań samobójczych oraz czynników ryzyka i czynników chroniących z nimi związanych, w tym monitorowanie mediów, stosowanie zaleceń specjalistów (np. suicydologów, specjalistów zdrowia publicznego) w opracowywaniu materiałów informacyjnych i innych przekazów o charakterze medialnym przez instytucje publiczne oraz media publiczne
Realizatorzy: IPiN, MZ, MRD, MZS, MSW, KRRiT, MEN, MSWiN, MON, JST
2. Ograniczanie dostępu do metod dokonywania samobójstw w celu
zmniejszenia liczby zachowań samobójczych we wszystkich grupach wiekowych, w tym wspieranie inicjatyw mających na celu poprawę bezpieczeństwa w różnych obiektach, np. mostach, wiaduktach, w obszarze infrastruktury kolejowej (m.in. stacje kolejowe, przejazdy, perony) i budynkach, a także podejmowanie racjonalnych działań w obszarze dostępności leków (OTC), środków medycznych i innych toksycznych substancji chemicznych wykorzystywanych w celach samobójczych.
Realizatorzy: MBPiZP, MSW, MI, MZ, JST, Naczelna Izba Aptekarska
3. Opracowanie, wdrażanie i ewaluacja programów profilaktyki
uniwersalnej, wskazującej i selektywnej ukierunkowanych na zapobieganie zachowaniom samobójczym, dostosowanych do potrzeb różnych populacji
Realizatorzy: IPiN, MZ, MEN, PTS, jednostka podległa MZ właściwa w sprawie uzależnień, ORE oraz MSW, MON, MS we współpracy z Koordynatorem w odniesieniu do służb mundurowych i osób osadzonych, JST4. Zapewnienie dostępu do pomocy w kryzysie psychicznym
przez dostęp do konsultacji za pośrednictwem narzędzi teleinformatycznych (w tym telefony wsparcia i zaufania, poradnie internetowe, infolinie i linie wsparcia), dostosowanej do potrzeb osób w różnym wieku
Realizatorzy: IPiN, MZ, MSW, MON, MEN, MRD, MZS, JST, podmioty wybrane w drodze konkursu ogłaszanego przez MZ5. Opracowanie (przy udziale suicydologów i specjalistów zdrowia publicznego),
aktualizacja, upowszechnianie i monitorowanie wdrażania standardów postępowania w przypadku ryzyka zachowań samobójczych skierowanych do adekwatnych grup osób i instytucji, m.in. służby zdrowia, pomocy społecznej, kadry pedagogicznej, rodziców, służb mundurowych, mediów i osób duchownych
Realizatorzy: IPiN, MZ, MEN, MRD, MZS, MS, MSW, MRMNiE, MON, PTS6. Rozwój kompetencji pracowników ochrony zdrowia, pracowników oświaty,
pomocy społecznej, służb mundurowych, osób duchownych i innych grup zawodowych, w zakresie wczesnego wykrywania symptomów zachowań samobójczych oraz podejmowania interwencji wobec osób przejawiających zachowania samobójcze
Realizatorzy: IPiN, MZ, MSWiN, MRD, MZS, MP, MS, MSW, MRMNiE, MON, ORE, JST
7. Rozwój kompetencji przedstawicieli środków masowego przekazu,
w szczególności dziennikarzy, redaktorów, sekretarzy redakcji, wydawców
Realizatorzy: IPiN
8. Monitorowanie sytuacji epidemiologicznej,
zachowań samobójczych, postaw społecznych
Realizatorzy: IPiN, MZ, MS, MSW, KGP, MON
9. Prowadzenie działalności naukowo-badawczej,
w tym prowadzenie badań ukierunkowanych na monitorowanie zachowań samobójczych w różnych populacjach, z uwzględnieniem metod dokonywania zamachów samobójczych, a także prowadzenie badań ukierunkowanych na identyfikację nowych i monitorowanie znanych czynników ryzyka i czynników chroniących, w tym prowadzenie badań w zakresie wpływu mediów na zachowania samobójcze
Realizatorzy: IPiN, MZ, PTS, jednostka podległa MZ właściwa w sprawie uzależnień oraz MSW, MON, MEN, MSWiNKomunikat Prasowy
Komunikat Biura ds. Przeciwdziałania Zachowaniom Samobójczym z okazji Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom (10 września). Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom 2023: tworzymy nadzieję poprzez działanie! Już od dwudziestu lat 10 września obchodzony będzie Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom.
